Иапониа
Иапониа[1] (иап. 日本, «Ниҳон коку», «Ниппон коку» |日本国}} — адгьылбжьахатәи аҳәынҭқарра Азиаҟны ауп. Аокеан Ҭынч аҟны, Иапонтә амшыни, Чыни, Ҩадатәгьы Аладатәгьы Кореи, Урыстәылеи мрагыларахь иҟоуп. Атерриториа Охоттә амшын аҟнытә аҩадаҟны Мрагылартә-Чынҭатә амшын аҟнынӡа аладаҟны иаҵанакуеит. Иапониа аҳҭнықалақь Токио ауп.
Иапониа | |||
---|---|---|---|
日本 | |||
| |||
![]() | |||
Агеографиа | |||
Аҳҭнықалақь | Токио | ||
Ақәӡара | 377 972,28 км² | ||
Еиҳаӡоу аҭыԥ | Фудзияма | ||
Асааҭтә зона | японское стандартное время Asia/Tokyo | ||
Акоординатқәа | 35° ҩ. ҭ., 136° мг. н. | ||
Аиужьратә дыррақәа | OSM | ||
Ауааԥсыра | |||
Ауааԥсыра рхыԥхьаӡара | 125 440 000 ҩык | ||
Ауааԥсыра рыжәпара | 331,9 ҩык / км² | ||
АҾИ | 0,925 | ||
Аофициалтә бызшәа | Иапон бызшәа | ||
Администрациа | |||
Аҳәынҭқарратә шьақәгылашьа | наследственная монархия, аконституциатә монархиа | ||
Ашьақәгылара | лаҵарамза 3, 1947 ш., жәабранмза 11, 660 ш. ҳ. ҟ. | ||
Аимператор | Нарухито | ||
Аԥыза-министр | Фумио Кисида | ||
Авалиута | японская иена | ||
Жәларбжьаратәи аидентификациа | |||
ISO 3166-1 | 392 JPN JP | ||
Автомобильтә код | J | ||
Ателефон код | +81 | ||
Адомен | .jp | ||
Аҵанакы — 377 944 км².
Аҳәынҭқарра иаланхо — 126 740 000-ҩык. (2017 ш.).
Аҭоурых

Раԥхьатәи аҷыдарақәа Иапонтә архипелаг ауаа рықәныпхара ицәырҵон 40тә ҟа азқьышықәса ҳ-е-ӡа иапонтә апалеолит, иарбан 12тә азқьышықәсаӡа ҳ-е-ӡа еиҵиҵит, алагамҵа аан. Ажәытәтәи Иапониа ауааԥсыра ашәарыцареи аҟәшәареи ауон, раԥхьатәи аџьаџьа ахаҳәтә амаругақәа реиҟаҵон. Ари апериод аҿы акерамикатә алхымҭақәа ыҟам азы, апериод акерамикаӡымҭа ихьӡырҵоит. 12 000 шықәсаҟнытә ҳ-е-ӡы ӡиомон апериод изҵысит, уи амраҭашәаратәи атәылақәа рҭоурых археологиатәи апериодизациала мезолити неолити ирышьашәалоуп.
500-ҟа шықәса ҳ-е-ӡы иаиои период изҵысит. Иаиои аан Иапонтә архипелаг аҿы ақәҭәаратә аԥрынџьлаҵара, акыцӡратә аикәагьежь, асарҭы, аметаллқәа рқәаарыхра, ахырӷәӷәарҭақәа — рцәырҵит. Арҭ аҿыцқәа Иапониахь Чынҭеи Кореи рҟнытә аиммигрантцәа раагеит.
Аиапонцәа раԥхьаӡа ачынҭатәи ҭоурыхтә ахроника Ханьшу рыхиҳәааит. Чынҭатә «Х-аҳрак рҭоурых» Ва-тәыла (ус чынҭуаа Иапонтә архипелаг ихьӡырҵеит) еиҳа какала ирҵеит. Ари хроникала ахԥатәи шықәсаҿы аҳра амч-алшара дуӡа измо Иаматаи аҳра иҟан, Химико иаҳкәажәан.
250тә ш. аҿы Кофуи апериод иаиои еибаԥсахит. Ари апериод аан ахәҳәыгәрақәа ркултура иплеит. Иамато араион аҿы ахьӡык иапонтә аҳәынҭқарра ицәырҵит.
Агьеографиа
Аӡы аресурсқәа
Иапониаҿы иҟьаҿу ашьхатә ӡиасқәа рацәаны иҟоуп (Шинано, Тоне, Китаками).
Афлора
Афауна
Административ-территориалтә ашара
Иапониа 47 аҩаӡара дуӡӡа административтә акқәа — префектурқәа, азы ишоит. Еспрефектура префект дха иргылоуп.

Ниже представлен список префектур в порядке ISO 3166-2:JP, сгруппированных по регионам.
1. Ҳоккаидо | 8. Ибаракьы | 15. Ниигата | |
24. Мие | 40. Фукуока |
Аекономика
Атранспорт
Иапониа амҩақәа аргылара аԥара рацәаны иақәихарџьит. 1,2-ҟа млн. км мҩа еилаҳәоқәа ихы еирхәо автотранспорт аныҟәага хада иҟоуп. Иапониахь амҩа армаварала рныҟәоит.
Аихамҩатә акомпаниақәа ржәабақәа атәылатәгьы арегионтәгьы аџьармыкьаҿы еиндаҭлоит. Ҿырԥштәы азы: Иапониатәи Аихамҩақәа рыбжь-компаниақәа роуп.
Иапониа 173 аҳаирпортқәа имоуп.
Алахтыреи ауаажәлари
Аныҳәақәа
Амш | Ахьӡ |
---|---|
Ажьырныҳәамза 1 | иап. 元日 – ганџицу (Ашықәс Ҿыц актәи амш) |
Ҩбатәи ажьырныҳәамзатәи ашәахьа | иап. 成人の日 – сеиџин но ҳи (ақәранаӡара мшы) |
Жәабранмза 11 | иап. 建国記念の日 – кенкоку кинен но ҳи (День основания государства) |
Хәажәкырамза 20 ма 21[2] | иап. 春分の日 – шиумбун но ҳи («Тамашәҭын») |
Мшаԥымза 29[3] | иап. 昭和の日 – шио:ва но ҳи (Шиова амш) |
Лаҵарамза 3[3] | иап. 憲法記念日 – кемпо: кинемби (Аконституциа амш) |
Лаҵарамза 4[3] | иап. – мидори но ҳи (День зелени) |
Лаҵарамза 5[3] | иап. こどもの日 – кодомо но ҳи Ахәыҷқәа рымш |
Ахԥатәи ԥхынгәымзатәи ашәахьа | иап. 海の日 – уми но ҳи (Амшын амш) |
Нанҳәамза 11 | иап. 山の日 – иама но ҳи (Ашьха амш) |
Ахԥатәи цәыббрамзатәи ашәахьа | иап. 敬老の日 – кеиро: но ҳи (День почитания старших) |
Цәыббрамза 22 ма 23[2] | иап. – шиу:бун но ҳи («Тамачан») |
Ҩбатәи жьҭаарамзатәи ашәахьа | иап. 体育の日 – таиику но ҳи (Абаҩрҵәыра амш) |
Абҵарамза 3 | иап. – бунка но ҳи (Акультура амш) |
Абҵарамза 23 | иап. 勤労感謝の日 – кинро: каншиа но ҳи (День благодарности труду) |
Примечания
- ↑ Чрыгба Виачеслав Андреи-иԥа, Аԥсни егьырҭ атәылақәеи ргеографиатә хьыӡқәа ржәар, Москва: Митра, 2022. — ад. 310. 437 ад., ISBN 978-5-6047056-8-1.
- ↑ 2,0 2,1 Точная дата объявляется Кабинетом министров в начале февраля предшествующего года.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Входит в золотую неделю.