Idioma inglés
Llingua xermánica occidental orixinal d'Inglaterra
L'idioma inglés ye una llingua xermánica occidental col so orixe n'Inglaterra. Tien unos 410 millones de falantes nativos, magar que como llingua franca mundial la cifra de persones que l'albidren pue ser de 1.100 millones.
 English | |
|---|---|
| Faláu en | .svg){kind=small} Reinu Xuníu Estaos Xuníos d'América Canadá Australia Nueva Zelanda Irlanda Barbados Sudán Kenia Tanzania Sudáfrica Zambia Lesothu Zimbabue Botsuana Namibia Ghana Nixeria Sierra Lleona |
| Falantes | 410 millones |
| Puestu | 3ᵘ (Ethnologue 1996) |
| Familia | Indoeuropéu Xermánicu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | 53 países Naciones Xuníes Xunión Europea Mancomunidá de Naciones Conseyu d'Europa |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | en |
| ISO 639-2 | eng |
| ISO 639-3 | eng |
.svg) Estensión del inglés | |
Ye descendiente d'idiomes falaos poles tribus xermániques d'Anglos, Saxones y Xutos asitiaos na fastera suroriental d'Inglaterra nel sieglu V, espardiéndose posteriormente sobre territorios ocupaos por idiomes celtes qu'angüaño sobreviven n'Escocia, Gales, Cornualles ya Irlanda.
Esti inglés ye conocíu como inglés antiguu, llueu influyíu pol noruegu antiguu de los invasores viquingos. La invasión normanda de 1066 fizo que la llingua de cultura fuera el francés, calteniéndose na alministración de xusticia hasta'l sieglu XVIII. L'inglés foi la llingua popular desprestixada hasta'l sieglu XV, conociéndose como Inglés mediu. Nesta dómina s'inxertaron pallabres d'orixe llatín, qu'anguaño formen la metá del vocabulariu. L'inglés perdió la mayor parte de les inflexiones propies del tueru xermánicu. Hacia l'añu 1500 tuvo llugar el llamáu Gran camudamientu vocálicu tresformando la llingua nel actual Inglés modernu.
Beowulf y los Cuentos de Canterbury son los meyores exemplos del inglés premodernu.
La obra de William Shakespeare tamién influyó nel inglés actual, asina como l'espardimientu del idioma por mor del imperiu británicu, que fizo que llingües de tou'l mundu influyeren nel léxicu.
Distribución xeográfica
Ye la primera llingua en: Antigua, Australia Bahames, Barbados, Bermuda, Dominica, Estaos Xuníos, Granada, Guyana, Nueva Zelanda, Reinu Xuníu, Saint Kitts y Nevis, San Vicente y Les Granadines, Saint Lucia, Trinidá y Tobagu, Xamaica y Xibraltar.
Ye primera llingua en Belize (col castellanu), Canadá (col francés), India (col hindi y otres 17 llingües nos distintos estaos), Irlanda (col irlandés), Singapur (col malayu, chinu, tamil) y Sudáfrica (col zulú, xosa, afrikaans y sotho septentrional).
Ye llingua oficial, magar que non la nativa en Camerún, Filipines, Islles Fixi, Gambia, Ghana, Ḥong Kong, Kenia, Kiribati, Lesothu, Liberia, Malta, les Islles Márxal, Estaos Federaos de Micronesia, Namibia, Nixeria, Papúa Nueva Guinea, Paquistán, Samoa, les Islles Salomón, Sierra Lleona, Suazilandia, Tanzania, Zambia y Zimbabue.
Variedaes rexonales
Europa
- Británicu - El emplegáu pola BBC ye consideráu el modelu d'idioma.
- Irlandés
- Escocés
América
- Norteamericanu (Estaos Xuníos)
- Canadianu
- Caribeñu
- Xamaicanu
- Inglés de Terranova
- Espanglish
Oceanía
- Australianu
- Neozelandés
Asia
- Indiu
- Manglish
- Singlish
- Filipín
África
- Liberianu
- Sudafricanu
Soníos
Vocales
| Alfabetu fonéticu internacional | SAMPA | pallabra |
|---|---|---|
| [i(:)] | [i(:)] | bead |
| [ɪ] | [I] | bid |
| [e(ɪ)] | [e(I)] | bayed |
| [ɛ] | [E] | bed |
| [æ] | [{] | bad |
| [ɒ] | [Q] | bod 1 |
| [ɔ(:)] | [O(:)] | pawed 2 |
| [a(:)] | [a(:)] | bra 2 |
| [o(ʊ)] | [o(U)] | bode |
| [ʊ] | [U] | good |
| [u(:)] | [u(:)] | booed |
| [ʌ] | [V] | bud |
| [ɝ(:)] | [3(`)(:)] | bird ³ |
| [aɪ] | [aI] | buy |
| [aʊ] | [aU] | bough |
| [ɔɪ] | [OI] | boy |
| [ə] | [@] | Rosa's 4 |
| [ɨ] | [1] | roses 5 |
Notes:
Les vocales son les que más estremancia presenten ente les distintes rexones.
- En norteamericanu, el soníu correspondiente ye [A] (en SAMPA).
- Munchos dialeutos del norteamericanu nun tienen esta vocal.
- Nos dialeutos non-róticos, esti soníu ta meyor representáu con [ɜ:] (IPA)/[3:] (SAMPA)
- Munchos norteamericanos nun estremen ente estes dos vocales, pronunciándoles col soníu schwa ([ə]).
- Esti soníu ye tamién trescritu con [i] o [ɪ] (IPA)/[I] (SAMPA).
Consonantes
Esti sistema consonánticu del inglés usa símbolos del alfabetu fonéticu internacional (IPA) con símbolos SAMPA nos corchetes:
| bilabial | llabiodental | interdental | alveolar | palato-alveolar | palatal | velar | glotal | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| oclusiva | oclusiva billabial sorda (p) [p] oclusiva billabial sonora (b) [b]]] | oclusiva alveolar sorda (t) [t] oclusiva alveolar sonora (d) [d]]] | oclusiva velar sorda (k) [k] oclusiva velar sonora (g) [g] | |||||
| nasal | nasal billabial (m) [m] | nasal alveolar (n) [n] | nasal velar ŋ [N] 1 | |||||
| flap | flap alveolar ɾ [4] 2 | |||||||
| fricativa | llabiodental sorda [f] llabiodental sonora [v] | dental sorda [T] dental sonora; [D] ³ | alveolar sorda [s] alveolar sonora [z] | postalveolar sorda [S] postalveolar sonora [Z] | velar sorda [x] 4 | glotal sorda [h] | ||
| africada | tʃ [tS] dʒ [dZ] | |||||||
| approximant | ʍ [W] 5 llabial-velar approximant|w [w] | [[alveolar approximant|ɹ [r\] | [[palatal approximant|j [j] | |||||
| lateral approximant | l [l] |
- Engma (/ŋ/) n'acentos británicos nortizos aparez solo enantes de /g/.
- /ɾ/ ye un alófonu de /t/ y /d/ en norteamérica. Ye'l soníu de "tt" o "dd" nes pallabres latter y ladder, que son homófones en norteamérica. Ye'l soníu de la "r" en asturianu (dientro de pallabra).
- En Cockney, les interdentales /θ/ and /ð/ tan uníes con /f/ and /v/, y notros dialeutos, como l'afroamericanu, /ð/ con /d/. #La fricativa velar sorda (/x/) ye usada por escoceses o galeses pa pallabres celtes como loch (`lax) ]
- W sorda (/ʍ/) alcuéntrase en escocés, clas alta británica, en parte del este de los Estaos Xuníos y Nueva Zelanda. Nos demás dialeutos pronúnciase /w/.
Orixe del vocabulariu
L'orixe del actual vocabulariu ta influyíu pola llarga presencia normanda nel país asina como l'influxu del llatín al traviés de toles dómines. El porcentaxe de cada llingua ye'l que vien darréu:
- Francés: 29%
- Llatín: 29%
- Inglés antiguu y otres llingües xermániques: 27%
- Griegu: 6%
- Otros: 8%
Escritura
Usa l'alfabetu llatín. La ortografía nun ye fonolóxica sinon histórica, tando considerada como una de les llingües más abegoses d'aprender de les qu'usen esi alfabetu.
Pronunciación
Aqui amuésase la pronunciación de lletres o diágrafos del inglés.
| Lletra o diágrafu | Fonemes |
|---|---|
| A, a | /a/ /ae/ /ə/ /ɛ/ /e/ |
| B, b | /b/ |
| C, c | /s/ /k/ |
| Ch, ch | /t͡ʃ/ /k/ |
| D, d | /d/ /ð/ |
| E, e | /e/ /ɛ/ /ə/ /ĩ/ |
| F, f | /f/ |
| G, g | /g/ /ʒ/ |
| H, h | /h/ /x/ |
| I, i | /i/ /a/ |
| J, j | /ʒ/ |
| K, k | /k/ |
| L, l | /l/ |
| M, m | /m/ |
| N, n | /n/ |
| Ng, ng | /ŋg/ /nʒ/ |
| O, o | /o/ /ɔ/ /ɑ/ /ə/ /ʊ/ |
| P, p | /p/ |
| Ph, ph | /f/ |
| Q, q | /kw/ |
| R, r | /ɾ/ /ɺ/ |
| S, s | /s/ |
| Sh, sh | /ʃ/ |
| T, t | /t/ |
| Th, th | /θ/ /ð/ |
| Ti, ti | /ʒ/ |
| U, u | /ɑ/ /ʌ/ /o/ |
| V, v | /v/ |
| W, w | /w/ |
| X, x | /ks/ /z/ |
| Y, y | /j/ |
| Z, z | /z/ |
Referencies
Enllaces esternos
- Informe d'Ethnologue (n'inglés)
- Historia del inglés y demás llinguas xermánicas
- Re-Romanization of English
- More than 20000 English words recorded by a native speaker
Datos: Q1860
Multimedia: English language
Llibros: Inglés
Cites famoses: Idioma inglés
